การคัดเลือกเกษตรกรด้านปศุสัตว์ประจำปี 2562 ที่ได้เข้ารับพระราชทานโล่รางวัลในพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ในวันที่ 9 พฤษภาคม 2562 ณ บริเวณมณฑลพิธีท้องสนามหลวง ประเภทกลุ่มเกษตรกรเลี้ยงสัตว์ คือ กลุ่มเกษตรกรเลี้ยงสัตว์หนองขาม 30 หมู่ที่ 7 ตำบลหนองขาม อำเภอคอนสวรรค์ จังหวัดชัยภูมิ ตั้งกลุ่มเมื่อ ปี 2543 จดทะเบียนเมื่อวันที่ 1 มกราคม 2557 มีสมาชิกแรกตั้ง 25 คน สมาชิกปัจจุบัน 130 คน นายแสงทอง ทองงาม เป็นประธาน
นายสัตวแพทย์สรวิศ ธานีโต อธิบดีกรมปศุสัตว์ กล่าวว่ากลุ่มเกษตรกรเลี้ยงสัตว์หนองขาม เดิมประกอบอาชีพเกษตรกรรม ทำไร่ ทำนา เลี้ยงสัตว์ พื้นที่หนองขาม ส่วนใหญ่เป็นที่ดอน มีป่าชุมชน มีทุ่งหญ้า จึงเป็นพื้นที่เหมาะแก่การเลี้ยงสัตว์ เช่น โค - กระบือ ซึ่งโคเป็นสัตว์ที่นิยมเลี้ยงกันมากที่สุด เป็นอีกอาชีพที่สร้างรายได้ให้เกษตรกรผู้เลี้ยงเป็นอย่างมาก เพียงแต่ขาดรูปแบบในการจัดการเลี้ยงที่ดี ขาดการปรับปรุงพันธุ์ การจัดการด้านอาหาร ด้านสุขภาพ ทำให้โค - กระบือที่เลี้ยงเจริญเติบโตช้า มีปัญหา เรื่องโรคระบาด พยาธิ ทำให้สุขภาพสัตว์ไม่สมบูรณ์แข็งแรง และเนื่องจากไม่ได้รวมกลุ่มกัน ต่างคนต่างเลี้ยง ต่างคนต่างขาย จึงถูกเอาเปรียบ ถูกกดราคา ขายได้ในราคาที่ต่ำ จึงได้รวมกลุ่มกันขึ้นมีสมาชิก 25 คน ต่อมาเกิดปัญหาพื้นที่เลี้ยงสัตว์ลดน้อยลง เนื่องจากมีการขยายพื้นที่ทำการเกษตรเพิ่มมากขึ้น อาทิ อ้อย มันสำปะหลัง อีกทั้งพื้นที่ในการทำการเกษตรมีการใช้สารเคมีเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ ทำให้เป็นอันตรายต่อการเลี้ยงสัตว์ของสมาชิก กลุ่มได้มีการสำรวจและวิเคราะห์หนี้ทั้งชุมชน พบว่าคนในชุมชนมีหนี้กว่า 800,000 บาท จึงรวมกลุ่มหาวิธีแก้ไขปัญหาได้ข้อสรุปว่า จัดตั้งกลุ่มวิสาหกิจชุมชนขึ้น คือ กลุ่มผู้เลี้ยงโคเนื้อบ้านหนองขาม โดยมีสมาชิก 25 คน รวมทั้งขึ้นทะเบียนกลุ่มเกษตรกรเลี้ยงสัตว์กับกรมปศุสัตว์ เมื่อวันที่ 1 มกราคม 2557 และในปี 2558 คณะกรรมการกลุ่มฯ ได้รับคำแนะนำจากสำนักงานปศุสัตว์อำเภอคอนสวรรค์ ทำให้กลุ่มมีการบริหารจัดการที่เป็นระบบมากยิ่งขึ้น และในช่วงนั้นกลุ่มได้มีแนวคิดในการปรับเปลี่ยนสายพันธุ์จากพันธุ์โคพื้นเมืองเป็นสายพันธุ์บราห์มัน เนื่องจากในขณะนั้นโคสายพันธุ์นี้มีราคาที่สูงในท้องตลาด รวมทั้งต้องการปรับเปลี่ยนรูปแบบการเลี้ยงโคแบบเดิมเป็นการเลี้ยงโคขุน การเลี้ยงแบบขังคอกหรือแบบประณีต ใช้อาหารข้นรวมทั้งหญ้าและฟางที่หาได้ในชุมชน กลุ่มได้รับการสนับสนุนจากกองทุนฟื้นฟูเกษตรกรจังหวัดชัยภูมิ ให้ปลูกหญ้าเพื่อเลี้ยงสัตว์เป็นการลดพื้นที่การเลี้ยงและเป็นการลดต้นทุน ต่อมาได้รับการสนับสนุนจากรัฐบาลในโครงการ 9101 คณะกรรมการฯ ได้ตกลงกันจะดำเนินการผลิตอาหารข้นเพื่อใช้เลี้ยงสัตว์ เพื่อจำหน่ายให้กับสมาชิกและผู้ที่สนใจในราคาถูก ทำให้กลุ่มสามารถลดต้นทุนด้านอาหารสัตว์ และมีรายได้จากการจำหน่ายอาหารสัตว์ กลุ่มยังได้ทดลองนำอาหารสัตว์ที่ผลิตได้ไปทดลองเลี้ยงโคสายพันธุ์ต่างๆ พบว่า สายพันธุ์ที่เจริญเติบโตที่ดีที่สุด คือ ชาร์โลเล่ส์ แองกัส วากิว ซึ่งเป็นสายพันธุ์ที่ตลาดต้องการและมีราคาที่สูง
อธิบดีกรมปศุสัตว์ กล่าวเพิ่มเติมว่า ปัจจุบันกลุ่มสามารถจำหน่ายโคเนื้อ หญ้าอาหารสัตว์ อาหารข้น ทั้งรูปแบบการขายให้สมาชิก เพื่อนำไปขุนโคแล้วนำโคกลับมาขายให้กลุ่มและจำหน่ายให้กับตลาดทั่วไป เช่น PJ ฟาร์ม / บุญโฮมฟาร์ม (ทำ MOU ร่วมกัน) จำหน่ายให้เขียงเนื้อในพื้นที่อำเภอคอนสวรรค์ พื้นที่ใกล้เคียง และผู้ที่สนใจ อีกทั้งยังมีการชำแหละแปรรูปและบรรจุภัณฑ์ที่มีมาตรฐานเพื่อสร้างมูลค่าให้กับสินค้า มีทั้ง เนื้อสด เนื้อแดดเดียว หม่ำ แคปวัว ต้มแซบ เป็นต้น โดยมีการสร้างแบรนด์ของกลุ่มเอง ความสามารถในการบริหารจัดการสถาบัน กลุ่มเกษตรกรเลี้ยงสัตว์หนองขาม มีความสามารถในการบริหารจัดการกลุ่มให้เข้มแข็ง และยั่งยืน โดยมีการดำเนินงาน ด้านการบริหารองค์กร โดยมีระเบียบข้อบังคับที่เอื้อต่อความสำเร็จของกลุ่ม และสมาชิกทุกคนยอมรับระเบียบข้อบังคับ มีคณะกรรมการบริหารกลุ่ม 6 ฝ่าย โดยแต่ละฝ่ายมีการแบ่งตามความถนัดของแต่ละบุคคล มีการจัดทำแผนการดำเนินงานประจำทุกปี มีการกำหนดแผนมาตรฐานการดำเนินงานของกลุ่มทุกด้าน เพื่อเป็นแนวทางในการปฏิบัติงานของสมาชิก ด้านการให้บริการแก่สมาชิก ดูแลสุขภาพโค มีอาสาปศุสัตว์ มีเครื่องสับหญ้า ให้บริการแก่สมาชิก มีการจำหน่ายหญ้า อาหารสัตว์และอาหารข้น ให้สมาชิกในราคาถูก มีคอกพักสัตว์ และคอกขุนโคของกลุ่ม มีโลโก้และแบรนด์เป็นของกลุ่ม มีร้านจำหน่ายผลิตภัณฑ์ของสมาชิกในกลุ่ม มีโรงอบแห้งพลังงานแสงอาทิตย์ จัดฝึกอบรมและศึกษาดูงานของสมาชิกกลุ่มเป็นประจำ ด้านการปลูกฝังเยาวชนสำนึกรักบ้านเกิด โดยการสนับสนุนโรงเรียนในพื้นที่ให้มีการเรียนการสอนด้านการเกษตร (ปลูกผัก เลี้ยงปลา และเลี้ยงสัตว์) เพื่อปลูกฝังให้เยาวชนรักอาชีพการเกษตรเพื่อสานต่อจากรุ่นพ่อแม่ กลุ่มเกษตรกรผู้เลี้ยงสัตว์บ้านหนองขาม เป็นกลุ่มที่สร้างชื่อเสียงให้กับอำเภอคอนสวรรค์เป็นอย่างมาก เนื่องจากเป็นอาชีพที่สร้างรายได้ให้กับสมาชิกกลุ่มอย่างครบวงจร และเป็นรายได้ที่ยั่งยืนสอดคล้องกับปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ปัจจุบันมีสมาชิกกลุ่ม 130 คน โดยมีกิจกรรมที่ดำเนินการ 7 กิจกรรม กิจกรรมเลี้ยงโคแม่พันธุ์ เป็นอาชีพที่ดำเนินกันมาตั้งแต่โบราณ เป็นการเสริมสร้างรายได้ควบคู่กับการทำนาทำไร่ แต่ในกลุ่มบ้านหนองขามได้มีการพัฒนาสายพันธุ์จากการเลี้ยงโคพื้นเมืองที่มีขนาดเล็กให้ผลตอบแทนน้อย การพัฒนาสายพันธุ์เน้นโคลูกผสมอเมริกันบราห์มัน ทำให้มีโคสายพันธุ์ดีจนทำให้มีชื่อเสียงระบือว่า “ถิ่นวัวงาม หนองขามคอนสวรรค์” กิจกรรมเลี้ยงการเลี้ยงโคขุน มีการเลี้ยงโคขุน เพื่อจำหน่ายเป็นโคเนื้อส่งตลาด สมาชิกที่เลี้ยง 48 ราย และโคขุนของกลุ่ม 8 ตัว มีโคขุน 56 ตัว มีวิธีการเลี้ยง คือ ซื้อโครุ่นหรือนำลูกโคของตนเองเพศผู้มาทำการเลี้ยงขุน โคทุกตัวที่จะทำการขุนต้องนำมาตอนก่อนเข้าขุน เพื่อโคที่มีคุณภาพเนื้อดี ในขณะเดียวกันก็ถ่ายพยาธิ ฉีดวัคซีน การขุนจะเลี้ยงแบบยืนโรงในคอกให้กินหญ้า ฟางข้าว และอาหารข้น กิจกรรมผลิตหญ้าอาหารสัตว์ มีการผลิตอาหารหยาบแห้ง ได้แก่ ฟางข้าว เนื่องจากในพื้นที่อำเภอคอนสวรรค์เป็นพื้นที่ที่มีการทำนาข้าวจำนวนมาก ซึ่งเป็นผลพลอยได้จากการทำนาและถูกทิ้งไว้ไม่เกิดประโยชน์ กลุ่มจึงนำมาทำให้เกิดประโยชน์และมีรายได้ทั้งโดยตรงและโดยอ้อม โดยทางตรงสมาชิกกลุ่มจะนำฟางมาอัดก้อนๆ ละ 25 กิโลกรัม เพื่อจำหน่ายก้อนละ 35 บาท ส่วนทางอ้อมจะนำฟางแห้งไปเลี้ยงโคเพื่อลดต้นทุนเพิ่มรายได้จากการเลี้ยงโค อาหารหยาบหมัก ได้แก่ หญ้าเนเปียร์หมัก กลุ่มนำหญ้าเนเปียร์ที่รับซื้อจากสมาชิกและที่กลุ่มปลูกไว้นำมาทำหญ้าหมัก เพื่อใช้เลี้ยงสัตว์ในช่วงขาดแคลนหญ้าสดและเพื่อจำหน่ายให้กับเกษตรกรที่สนใจในราคากระสอบละ 20 บาท อาหารหยาบสด ในหมู่บ้านหนองขามมีการปลูกหญ้าให้สัตว์กินตลอดทั้งปี ทั้งที่เป็นแปลงหญ้าสวนครัวและแปลงนาหญ้า ส่วนของแปลงนาหญ้าได้ปลูกเพื่อจำหน่ายเพิ่มรายได้ โดยสามารถทำรายได้เดือนละ 5,000 บาท ต่อแปลงหญ้า 1 ไร่ ให้สมาชิกในกลุ่มปลูกหญ้าเนเปียร์ปากช่อง 1 ซึ่งถึงแม้จะเข้าสู่ฤดูแล้งสามารถปลูกเพื่อจำหน่ายได้โดยอาศัยน้ำจากบ่อบาดาล กิจกรรมอาหารข้น (ใช้เองและจำหน่าย) กลุ่มเริ่มดำเนินการในปี พ.ศ.2560 สามารถหาวัตถุดิบในพื้นที่ที่มีอยู่มาแปรรูปเป็นอาหารสัตว์ เพื่อลดต้นทุนการผลิตและส่งเสริมการตลาดสินค้าเกษตรอื่นๆ เช่น ข้าว รำ มันสำปะหลังหรือข้าวโพด ซึ่งเป็นการเกื้อกูลซึ่งกันและกัน ในอดีต มีการประชุมปรึกษาหารือขอความคิดเห็นของสมาชิกในเรื่องการจัดซื้อเครื่องผสมอาหาร เพื่อผลิตอาหารสัตว์ให้เพียงพอต่อความต้องการของเกษตรกร กลุ่มผลิตอาหารข้นได้ครั้งละ 400 กระสอบต่อเดือน จึงจะเพียงพอต่อการใช้ภายในกลุ่มและจัดจำหน่าย จำหน่ายในราคากระสอบละ 280 บาท กิจกรรมจำหน่ายกากเบียร์ กลุ่มผู้เลี้ยงโคขุนบ้านหนองขามมีสมาชิกเพิ่มมากขึ้น และ มีเกษตรกรผู้เลี้ยงโคขุนเพิ่มมากขึ้น สภาพการเลี้ยงโคเนื้อในปัจจุบันต้องพึ่งพาปัจจัยทางการอาหารเป็นหลัก โดยเฉพาะโภชนะทางพลังงานและโปรตีน ซึ่งพบว่าแหล่งพลังงานและโปรตีนส่วนใหญ่มาจากธัญพืชและอาหารข้นเป็นหลัก สมาชิกกลุ่มมีแนวคิดให้มีการจัดซื้อกากเบียร์เพื่อลดต้นทุนอาหารข้นถือว่าเป็นแหล่งโปรตีนราคาถูก เพื่อนำมาเลี้ยงโคขุนและจำหน่ายให้สมาชิกและเกษตรกรผู้สนใจ กระสอบละ 30 กิโลกรัม ราคา 120 บาท กิจกรรมการทำปุ๋ยอินทรีย์ เพื่อเป็นการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน ได้ผลิตปุ๋ยอินทรีย์และแก๊สชีวภาพ มูลโคซึ่งเป็นผลผลิตสุดท้ายจากการเลี้ยงโค นำมาใช้เองและจำหน่ายทำให้เกิดรายได้และช่วยส่งผลต่อการอนุรักษ์ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จึงได้มีการจัดทำปุ๋ยอินทรีย์ชีวภาพปุ๋ยคอกแห้ง โดยได้รับการสนับสนุนจากมหาวิทยาลัยราชภัฏชัยภูมิ กิจกรรมการทำปุ๋ยอินทรีย์ชีวภาพทางกลุ่มได้มีการจัดจำหน่ายปุ๋ยอยู่ 2 แบบคือ ปุ๋ยคอกแห้งบรรจุกระสอบๆ ละ 20 กิโลกรัม จำหน่ายราคากระสอบละ 40 บาท แก๊สชีวภาพใช้ในกลุ่ม กิจกรรมเป็นสถานที่ฝึกอบรมเกษตรกรและศึกษาดูงาน ปัจจุบันกลุ่มมีหน่วยงานต่างๆ เข้ามาสนับสนุนทั้งภาครัฐและเอกชน จึงจัดเป็นสถานที่ฝึกอบรมเกษตรกร โดยมีฐานเรียนรู้อยู่ 6 ฐาน คือ ประวัติความเป็นมาของกลุ่มผู้เลี้ยงสัตว์หนองขาม ห้องแปรรูปเนื้อโคขุน โรงอบแห้งพลังงานแสงอาทิตย์ การผลิตอาหารข้น การทำหญ้าหมัก การเลี้ยงโคขุน
“ บทบาทและการมีส่วนร่วมของสมาชิกต่อสถาบัน กลุ่มเกษตรกรเลี้ยงสัตว์หนองขาม ได้จัดทำกฎระเบียบและข้อบังคับกลุ่ม โดยสมาชิกทุกคนมีส่วนร่วมและมีระเบียบการบริหารที่ชัดเจน สมาชิกจะเข้าร่วมประชุม 1 ครั้ง/เดือน เพื่อปรึกษาหารือและกำหนดแนวทางในการแก้ไขปัญหาอุปสรรคต่างๆ โดยมีการจดบันทึกรายงานการประชุมทุกครั้ง พร้อมทั้งเก็บข้อมูลการทำงานของสมาชิกเพื่อใช้ในการวางแผนการตลาด กลุ่มยังจัดกิจกรรม อาทิ การเข้ารับการฝึกอบรม ศึกษาดูงาน มีการออกร้านโอทอป ประชาสัมพันธ์การจำหน่ายผ่านช่องทางสื่อออนไลน์ ปัจจุบันกลุ่มเปิดร้านจำหน่ายเนื้อโคแปรรูป ณ ที่ทำการกลุ่มเกษตรกรเลี้ยงสัตว์หนองขาม เปิดให้บริการทุกวัน เพื่อให้บริการแก่สมาชิกและลูกค้าผู้ที่สนใจในผลิตภัณฑ์ของกลุ่ม ความมั่นคงและฐานะทางเศรษฐกิจของสถาบัน จากการบริหารจัดการกลุ่มที่ชัดเจนทำให้กลุ่มมีฐานะทางการเงินที่มั่นคง ผลการดำเนินงาน ปัจจุบันกลุ่มมีสมาชิก 130 คน มีโค 295 ตัว มีการทำกิจกรรมด้านสาธารณประโยชน์และการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม มอบปุ๋ยคอกให้โรงเรียนบ้านหนองขาม โครงการเศรษฐกิจพอเพียง จัดพื้นที่ให้เกษตรกรมาจำหน่ายสินค้าการเกษตรและผลิตผล รณรงค์ให้สมาชิกใช้ปุ๋ยคอกทดแทนการใช้ปุ๋ยเคมี แนะนำให้สมาชิกนำวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรมาใช้เลี้ยงโค สนใจสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ กลุ่มวิจัยและพัฒนาการถ่ายทอดเทคโนโลยี กรมปศุสัตว์ โทร. 0 – 2653 – 4444 ต่อ 2271 ” อธิบดีกรมปศุสัตว์กล่าว
*****************************************
ข้อมูล : กลุ่มวิจัยและพัฒนาการถ่ายทอดเทคโนโลยี กองส่งเสริมและพัฒนาการปศุสัตว์ กรมปศุสัตว์
ข่าว : พิจารณา สามนจิตติ กลุ่มเผยแพร่และประชาสัมพันธ์ สำนักงานเลขานุการกรม